De Commissie Energie van het Vlaams Parlement discussieerde woensdag over ondersteuning van energierenovaties. Minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) gaf aan het voorstel van oppositiepartij sp.a te onderzoeken over prefinanciering van renovaties via Fluvius. Dat de minister de piste een grootschalig financieringsprogramma voor energetische renovaties wil opzetten, is goed nieuws. Want een grote groep Vlamingen zal nooit over voldoende eigen middelen voor de renovatie van hun woning beschikken.
Paardenmiddel
Sp.a lanceerde al in februari haar ‘paardenmiddel’-idee voor woningrenovatie. De partij wil 6 miljard euro per jaar mobiliseren en op vijftien jaar tijd alle 2,5 miljoen Vlaamse woningen renoveren, maar liefst 150.000 per jaar tot 2035. De sp.a gaat uit van 40.000 euro voor een gemiddelde energierenovatie en stelt voor dat netbeheerder Fluvius de renovatie voorfinanciert met leningen bij banken. Het geld wordt terugbetaald via de energiefactuur. Door de renovatie verbruikt een huis (veel) minder energie. Het uitgespaarde bedrag kan dan gaan naar de afbetaling van de lening.
Met derdepartijfinanciering wordt al langer geëxperimenteerd. Het Gentse project Dampoort KnapT Op, waar 10 woningrenovaties voorfinanciering ontvingen, kreeg Vlaamse navolging op iets grotere schaal: 500 noodkoopwoningen per jaar kunnen een renteloze lening krijgen van maximaal 25.000 euro voor hun renovatie via een rollend fonds. Toch is dit nog steeds een druppel op een hete plaat. ‘Noodkopers’ zijn mensen met een laag inkomen die noodgedwongen een goedkope woning kopen op de privémarkt, omdat ze geen sociale woning of betaalbare huurwoning vinden. Vaak scoren die woningen slecht op het gebied van veiligheid en energiezuinigheid. In Vlaanderen zouden maar liefst 120.000 huizen of minstens 4 procent van ons woningpatrimonium in dergelijke slechte staat zijn. Als we blijven renoveren aan het tempo van 500 woningen per jaar, zijn we 238 jaar bezig.
Behalve die noodkopers zijn er ook veel gezinnen die wel in een degelijke woning leven, maar toch niet in staat zijn om via eigen middelen of een klassieke banklening hun energierenovatie te financieren. Ook voor hen is een prefinanciering en begeleiding nodig.
Staat vs markt
In het voorstel van sp.a krijgt Fluvius de rol van spelverdeler, via een bijkomende openbaredienstverplichting. Maar hier is niet iedereen het mee eens. Andries Gryffroy (N-VA) benadrukte in de Commissie Energie dat de privésector zijn werk moet kunnen doen en de overheid enkel de waarborg moet leveren. Robrecht Bothuyne (CD&V) maande aan voorzichtig te zijn en een grondige discussie te houden over de rol van de netbeheerder.
Toch is het idee van ‘on-bill financing schemes’ lang niet zo gek. Het systeem is al meer dan dertig jaar in zwang in de VS en Canada en wordt nu ook in verschillende Europese landen onderzocht. Netbeheerders een rol geven kan verschillende voordelen opleveren. Eerst en vooral haalt Fluvius goedkoop geld op op de kapitaalmarkten door hun gunstige kredietwaardigheid. Ten tweede kan Fluvius als non-profit tegen de kostprijs werken. Fluvius kan het terugbetalingsschema bovendien opzetten met minimale administratieve en transactiekosten. Het nieuwe schema kan makkelijk ingepast in het bestaande systeem, waarbij de kosten voor de openbaredienstverplichtingen worden doorgegeven naar de leverancier die ze in de eengemaakte elektriciteitsfactuur opneemt.
Gebouwgebonden lening
Als Fluvius de lening en terugbetaling koppelt aan de woning in plaats van aan de eigenaar of bewoner, winnen we nog een slag. Verhuis of verkoop levert dan geen extra administratiekosten op of leidt niet tot versnelde aflossing van lening. Dat lost dan meteen ook het ‘split incentive’ probleem op, waar iedereen zijn tanden op stuk bijt. Bij een on-bill-terugbetalingsschema gekoppeld aan het gebouw gaat de prijs voor de huurder niet omhoog bij rendabele investeringen waarvan de afbetaling zo wordt gespreid dat de maandelijkse afbetalingskost gelijk of lager ligt dan de uitgespaarde energiekost. De verhuurder op zijn beurt heeft er voordeel bij doordat de investering finaal een waardevermeerdering van het vastgoed oplevert.
Te bestuderen
Toch is nog wat studiewerk op zijn plaats. Zo kan je verwachten dat bij een energierenovatie de gasfactuur gaat dalen, maar de elektriciteitsfactuur niet. En laat gas nu net goedkoop zijn in Vlaanderen en elektriciteit duur. Veel experts zijn terecht ook bezorgd om het zogenaamde reboundeffect: in een slecht geïsoleerde woning beperken gezinnen de verwarming noodgedwongen vaak tot een of twee kamers en staat de thermostaat laag. Eens de woning gerenoveerd is, staat de chauffage in de winter in het hele huis aan, en valt de theoretische besparing misschien tegen.
Laat dat kerntakendebat maar komen
Fluvius heeft een cruciale rol in de energietransitie. De netbeheerder moet niet alleen zijn elektriciteitsnetten klaarmaken voor de massale uitrol van elektrische voertuigen en hernieuwbare energie, hij moet ook dringend werk maken van de omslag van aardgas naar groene warmte via warmtepompen en warmtenetten. Nu komt hij ook nog eens in de spotlights om de energetische renovaties van woningen vleugels te geven.
Het kerntakendebat ligt al jaren op de plank van de politiek, nu staat het ook in het Vlaamse regeerakkoord. Hoe het publieke netbeheer voor een klimaatneutrale toekomst er moet uitzien, zou weleens een van de belangrijkste energiediscussies van deze legislatuur kunnen zijn. Bring it on!
