Vrijdag neemt de Vlaamse regering een besluit rond het nieuwe Vlaams Energie- en Klimaatplan (VEKP) voor de periode 2021-2030. De bedrijvencoalitie Energy Saving Pioneers vraagt dat de Vlaamse Regering haar ambitie in lijn brengt met de Europese Green Deal om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55% te verlagen. Zo niet, dreigen we economische kansen te mislopen. Zeker in vergelijking met onze buurlanden waar wel ambitieus klimaatbeleid in de steigers staat.
Het zijn cruciale weken voor het klimaatbeleid. Terwijl het Europees Parlement het eens raakte over een reeks wetten in het kader van het Fit-for-55 pakket en over de koolstoftaks, staat in eigen land de herziening van de Nationale Energie- en Klimaatplannen op de agenda, dat de belangrijkste klimaatmaatregelen tot 2030 vastlegt. Dat Vlaanderen op Europees niveau op de rem duwt, baart zorgen over wat we zelf zullen bijdragen aan de enorme uitdagingen.
Nochtans: door het ambitieniveau hoog te leggen, kunnen we een win-win creëren voor het klimaat én voor onze economie. De energiecrisis maakte pijnlijk duidelijk dat het cruciaal is voor de veerkracht van onze economie om energie te besparen én af te geraken van fossiele brandstoffen. Zo beschermen we burgers en bedrijven tegen prijsschommelingen op de internationale energiemarkten. In plaats van geld uit te geven aan de import van dure fossiele energie, zorgen energiebesparende investeringen ervoor dat de middelen in onze eigen economie blijven circuleren. Die investeringen komen er echter niet vanzelf: daarvoor is ambitieus beleid nodig.
Zelfs voor wie nog twijfelt over de noodzaak van klimaatmaatregelen, zal zo’n doortastend beleid opleveren tot ver buiten de vinkjes van de Europese verdragen: het is een kans voor Vlaanderen om zich op de kaart te zetten als aantrekkelijke regio voor investeringen in toekomstgerichte economische sectoren. Denk aan de creatie van een klimaatneutrale en circulaire industrie, of de productie van warmtepompen of hernieuwbare energie-installaties. Ook de transitie naar een energie-efficiënt klimaatneutraal gebouwenpark biedt heel wat economische opportuniteiten en kan vele duurzame banen creëren.
Vier essentiële maatregelen om de doelstellingen te halen
Ten eerste moet Vlaanderen - in nauwe samenwerking met het federale niveau - een doordachte lastenverschuiving doorvoeren van elektriciteit naar fossiele brandstoffen. De prijsverhouding tussen elektriciteit en gas zou maximaal 2,5 mogen bedragen in het huidige marktmodel, maar door de elektriciteitsrekening te gebruiken als verdoken belastingbrief ligt de verhouding nu op 3,9. Dat maakt de transitie naar duurzame verwarming onmogelijk. Met een taxshift kunnen bedrijven én burgers kostenefficiënt de overstap maken van gas naar elektrische warmtepompen. Daarmee besparen we gemiddeld drie keer zoveel energie uit.
Ten tweede kan de renovatieverplichting bij notariële overdracht nog een stapje verder. Vanaf 2028 zullen kopers tot EPC-label C moeten renoveren, maar dit koppelen we best meteen aan een verplichte overstap op lage-temperatuurverwarming, zodat eigenaarsaangespoord worden om de woning grondig te renoveren, te beginnen met de isolatie van de gebouwschil. Volgens een studie van Energyville is dat haalbaar: een goed geïsoleerd huis kan kosten-efficiënt verwarmd kunnen worden met een warmtepomp indien de elektriciteit-gas-prijsverhouding maximaal 2,5 bedraagt. Zo benen we bij met voorlopers als Noorwegen, Nederland, Schotland, Denemarken, Ierland en Duitsland, die al verder staan in het uitfaseren van fossiele verwarming. Zo voert Duitsland de facto een ban in op de installatie van alleenstaande fossiele verwarming vanaf 2024.
Ook in de industrie kan Vlaanderen innovatieve energiebesparende projecten stimuleren, onder meer door investeringen in industriële warmtepompen en projecten rond warmtenetten of uitwisseling van restwarmte, of met een regelgevend kader om industriële symbiose in Vlaanderen te doen doorbreken.
Ten slotte moeten we flankerende maatregelen treffen om een snellere transitie mogelijk te maken en ervoor te zorgen dat iedereen mee kan. Die instrumenten zijn in Vlaanderen gekend: een volwaardig ontzorgingsaanbod voor de verschillende doelgroepen (burgers en bedrijven), het wegwerken van financiële drempels voor minder kapitaalkrachtige huishoudens (zoals door voorfinanciering van renovaties) en het op grote schaal investeren in de ontwikkeling van groene vaardigheden voor de bouw en de industrie.
Inzetten op klimaatbeleid betekent opportuniteiten grijpen, en vice versa. De Vlaamse Regering moet maximaal inzetten op energiebesparing, en rekening houden met alle Europese wetgevende initiatieven die binnenkort van kracht worden in het kader van het Europese Fit-for-55 pakket. Zo loopt onze economie niet achterop en is ze voorbereid op de uitdagingen van de toekomst.
Over de auteurs
Energy Saving Pioneers is een coalitie van voorlopers in energiebesparing, gefaciliteerd door Bond Beter Leefmilieu. De groep bestaat uit vooruitstrevende bedrijven en de milieubeweging. De coalitie informeert beleidsmakers omtrent de socio-economische meerwaarde en klimaatwinsten van energiebesparing en ijvert voor een ambitieus Belgisch energiebesparingsbeleid.
Lees hier het volledige pleidooi voor het Vlaams Energie- en Klimaatplan.
