Een groep wetenschappers, verenigd in de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB) pleit voor een herziening van de Europese regelgeving rond moleculair veredelde gewassen. Dergelijke technologieën kunnen bijdragen aan een duurzaam voedselsysteem, vinden ze.
Kunst en wetenschap voor het publieke debat
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB) definieert zichzelf als een wetenschappelijk-cultureel genootschap dat instaat voor de bevordering en uitstraling van wetenschap en kunsten. De leden bestaan uit wetenschappers, kunstenaars en bedrijfsleiders. Deze groep neemt op actieve wijze deel aan het maatschappelijke debat rond relevante thema’s. Vorige week publiceerde de academie een standpunt rond het gebruik van moleculaire veredelingstechnieken voor gewassen zoals genetisch gemodificeerde organismen (GGO) en nieuwe technologieën zoals CRISPR. Deze laatste technologie brengt in vergelijking met GGO heel kleine aanpassingen aan in het DNA.
Moleculaire veredeling
Het wijzigen van planteigenschappen via GGO-technologie doet men al enkele decennia. Recenter ontstonden nieuwe moleculaire technieken, zoals CRISPR. En ook daar zijn potentiële risico’s aan verbonden. GGO-technologie werd sinds de jaren 80 in een streng regelgevend kader gegoten. Een uitspraak van het Europees Hof zorgde ervoor dat ook nieuwe veredelingstechnieken, waaronder CRISPR, aan deze strenge wetgeving moeten voldoen.
De wetenschappers van het KVAB erkennen dat het bij de eerste ontwikkeling van GGO’s een logische stap was om ons milieu te beschermen tegen ongekende effecten. Rechtstreeks gaan sleutelen in het genoom van planten was iets volledig nieuw. Men had geen goed zicht op wat er precies gebeurde. Intussen is de kennis rond deze technologie en genetische effecten voldoende geëvolueerd en dient men de wetgeving aan te passen, is de stelling. Met sequencingtechnieken kunnen onderzoekers vandaag gemakkelijk in kaart brengen wat het effect is op andere delen van het DNA. Dat ook CRISPR minder precies werkt dan eerst gedacht, kwam zo al aan het licht. Een gezonde kritische kijk op nieuwe technologieën blijft samen met strenge controles essentieel.
Technologie of toepassing?
Het grootste probleem hebben de auteurs met de regelgeving die focust op een technologie in plaats van op de toepassing. Gelijkaardige gewassen die met andere technologieën tot stand gekomen zijn, moeten deze strenge procedures niet doorlopen. Hierdoor kunnen enkel grote multinationals de technologie ontwikkelen, vinden ze. Deze technologieën blijven zo te sterk gericht op commercieel interessante, maar voor het milieu en gezondheid eerder bedenkelijke toepassingen. De koppelverkoop met pesticiden is het bekendste voorbeeld. Een eerder op de toepassing dan op de technologie gerichte wetgeving moet deze patstelling doorbreken, vinden de moleculaire wetenschappers.
To CRISPR or not to CRISPR?
Het KVAB publiceert zijn standpunt op een erg interessant moment. Dezelfde week laaide de CRISPR-discussie hoog op, nu een Chinese wetenschapper naar eigen zeggen de eerste CRISPR-aangepaste baby op de aarde zette. De baby kan door genetische aanpassing niet meer besmet raken met het aidsvirus. Dit nieuws bracht een golf van afkeurende reacties teweeg in wetenschappelijke, ethische en maatschappelijke kringen.
Het voorval brengt de hele CRISPR-discussie in een veel breder kader. De grenzen voedselproductie, milieubeleid of Europese regelgeving zijn mogelijk te eng om het debat te voeren. Het risico op een wedloop tussen landen met als inzet wie het eerst een genetisch ‘verbeterde’ generatie levende organismen of zelfs mensen op de aarde zet, bestaat wel degelijk. Is dit de toekomst die we als mensheid zien? Een technologie met dergelijke kracht vraagt om een omvattende benadering. Hierbij zullen mondiale conventies een duidelijk kader moeten scheppen.
Op zoek naar een juiste plaats
Tegelijk mogen we als Europa niet naïef achterblijven. De technologie bestaat en wordt gebruikt. Ooit komt ze op ons bord terecht, langs welke weg dan ook. Het is aan de EU om te ijveren voor een mondiale benadering en afspraken over welke technologieën we waar en onder welke voorwaarden gebruiken. Binnen landbouw lost genetische veredeling niet al onze duurzaamheidsproblemen in één klap op. Maar ze zullen ons zoals het er nu naar uitziet ook niet meteen overspoelen met een golf aan rampen.
Wat wel zeker is, is dat elke nieuwe technologie een specifieke aanpak en afweging vraagt. Op ecologische maar ook andere maatschappelijke domeinen. Zo heeft het gebruik van moleculaire veredeling onvermijdelijk een gevolg op de beperkte macht die de landbouwer slechts heeft in de keten. Ook die evolutie valt niet te onderschatten.
