Voedselbossen: wonderlijke eetwouden die onze nood aan voeding, energie en ruimte verweven. Geen wonder dat voedselbossers hun passie op papier zetten. Dankzij de leestips van onze huisrecensent Johan Van den Broek steek je in geen tijd zelf de handen in de aarde.
Water- en windmolens, koeltorens van elektriciteitscentrales, terrils van koolmijnen, houtwallen in de velden, ze tekenen allemaal ons landschap, net als onze behoefte aan voedsel.
Onze tuinbouw evolueerde naar een energie- en waterverslindende sector. Verlichte tomatenserres, artificieel baken in een nachtelijk landschap, gewenst voor teler en consument, verafschuwd door de ingetogen landschapsliefhebber en misleide nachtdieren. Dat energie niet onbegrensd beschikbaar is en dat we afhankelijk zijn van het vraag- en aanbodspel van de energie-eigenaar, is intussen voor (bijna) iedereen glashelder.
Om voedsel te produceren, hebben we niet enkel energie nodig, ook ruimte, en beide zijn schaars. Vlaanderen kiest bijna altijd voor een strakke scheiding van functies, gevolgd door een discussie tussen verschillende belangengroepen die elk een groter exclusief ruimtedeel willen. Voedselbossen doorbreken dat hokjesdenken en verweven verschillende functies. Voedselwat? Een eetbos dus, en dan liefst een waar je niet te veel energie aan moet toevoegen. Voedselbossen passen naadloos in begrippen als biodiversiteit, duurzame ontwikkeling, lokaal en veerkracht. ‘Voedselbossers’ zijn allen erg passioneel en meestal geïnspireerd door de permacultuur. Geen wonder dat er nu verscheidene van de fans hun passie op papier zetten.
Praktisch handboek voedselbossen - Martin Crawford
In 2010 publiceerde Martin Crawford het boek ‘Creating a forest garden’, sinds 2018 vertaald naar ‘Praktisch handboek voedselbossen, ontwerp, aanleg en onderhoud van een eetbare bostuin’. Volgens velen hét standaardwerk. Crawford is voedselbospionier, onderzoeker en docent. Het is een informatief boek, geschreven op een zakelijke toon, voorzien van vele foto’s en tekeningen, netjes geordend en geschikt. Het boek bevat veel cijfers en tabellen, schema’s en gedetailleerde technische tekeningen. Raadplegen en opzoeken is makkelijk, een wetenschappelijke aanleg een voordeel. In deel 1 legt hij uit hoe een voedselbos werkt, in deel 2 hoe je een voedselbos ontwerpt, de kern van het boek. Crawford vertelt welke bes je best waar en waarom plant, hoe de vrucht smaakt, welke planten best in de nabije omgeving gedijen, wanneer je hoeveel kan oogsten, hoe en wanneer je moet snoeien en vernieuwen. Crawford helpt je handelen. Je leest over appel, pruim, erwtenstruik, hazelaar, linde, gagel, framboos, Japanse wijnbes, Jostabes, winterpostelein, citroenmelisse, … en ook over stikstofbinders, verdichte grond, stratificeren, scarificeren, verspenen, enten, medicinale bodembedekkers, …
Voedselbosrand - Madelon Oostwoud
Vind je het wat moeilijk en technisch? Kies dan voor het boek ‘Voedselbosrand’ van Madelon Oostwoud (KNNV). Het boek bevat twee delen, mooi in elkaar geweven. Het ene deel geeft je informatie over tientallen beginnersgrippen, waarbij ook wat moeilijkere begrippen zoals bv. ‘inklinking’ en ‘evapotranspiratie’ niet geschuwd worden. Het tweede deel omvat een tiental praktijkvoorbeelden, gespreid over Nederland en Vlaanderen. ‘Voedselbossers’ zijn pioniers, zoeken zelf hun weg en zijn overtuigd van hun keuzen. Ervaringen worden gedeeld: bessen uit Rusland, een wilgencirkel, WWOOFers, voedselboskabouters, … Het is een veeleer laagdrempelig boek met vele aanlokkelijke schetsen. De uitgever levert als toetje een plantengids (80 pagina’s) voor voedselbosranden (meer dan 270 plantensoorten).
De centrale begrippen bij voedselbossen zijn ‘de bodem’, ‘de bodem’ en nog eens ‘de bodem’. Dé makkelijkste manier om de bodemkwaliteit te verbeteren, is mulchen. Mulchen is een universele techniek die elke bodem verbetert en beschermt tegen onder meer uitdroging. In het boek ‘Mulchen in de natuurlijke moestuin’ (EPO) legt Frank Anrijs uit hoe je dat best aanpakt, stap voor stap.
Een tuin vol lekkers - Felicita Sala
‘Kinderen’ zijn een verleidelijke doelgroep. Activiteiten wortelen zich diep in het geheugen en vervormen geleidelijk tot ingesleten patronen. Als je zesjarige uk je trots toevertrouwt dat “alle mensen in de straat een gazon hebben en wij een snoeptuin”, dan smelt je als ouder. Dit gevoel bespeelt Felicita Sala met haar boek ‘Een tuin vol lekkers’. Sla het open en je ziet kindertekeningen van peren die elkaar knuffelen met hun steel en rode bieten met een krulstaart. Ontwapenend. Ze zet de grote stap van tuin naar bord en neemt de kinderen bij de hand. Grote tekeningen, een tiental recepten (erwtensoep, clafoutis met kersen, tzatziki, …), leuke beschrijvingen in een gepaste taal (granaatappelstraat, mevrouw Trui) en herkenbare beelden (een kokende, ongeschoren vader met een Pink Floyd –T-shirt, een volkstuin met kinderen en volwassen in alle kleuren en maten). Kortom, spelenderwijs een groenten- en snoeptuin, de voorlopers van een écht voedselbos, op het kinderbord.