Hoopgevend nieuws over het op til zijnde klimaatakkoord van de Vlaamse regering: er zouden structurele maatregelen op tafel liggen voor belangrijke sectoren (gebouwen, mobiliteit, landbouw en industrie). Als de coalitiepartners elkaar de komende uren kunnen vinden, het juiste ambitieniveau aanhouden en de sociale dimensie van de maatregelen onder handen nemen, dan kan Zuhal Demir zaterdag alsnog met opgeheven hoofd richting klimaattop in Glasgow vertrekken.
Renovatieplicht, niet alleen na verkoop
Hoewel Vlaanderen met een fors verouderd en energieverslindend gebouwenpark zit, kwakkelt de renovatiegraad al jaren rond 1 procent. Positief dus dat de regering haar grootste klimaatwerf wil aanpakken. Twee structurele voorstellen liggen nu op tafel: een verplichte renovatie na verkoop vanaf 2023 (met bijbehorende renteloze financiering) en een verplichte renovatie (voor appartementen en ingesloten woningen tot EPC-waarde D, voor open bebouwingen tot E ) vanaf 2030 voor alle andere woningen.
Toch zou Vlaanderen hier voorbij 2030 moeten kijken en beter meteen mikken op een hoger label (A of B - afhankelijk van bouwtype). Renoveren in twee stappen zal ertoe leiden dat de renovatiesnelheid zomaar even zal moeten verzesdubbelen. Met het nijpend tekort aan vakmensen dreigt er zo een flessenhals te ontstaan voor de bouwsector. Aan de hand van een duidelijke renovatiekalender, die vandaag al ingaat, kan de belasting op de bouwsector beter gespreid worden. Tot slot moet de regering optimaal inzetten op begeleiding en ontzorging van renoverende burgers, via energiehuizen bijvoorbeeld.
Fossiele wagens uitfaseren in 2027
Ook op tafel: de uitfasering van de verbrandingsmotor. De Europese Commissie stelde 2035 voorop. Vlaanderen zou een stapje verder willen gaan: vanaf 2027 zou je geen nieuwe wagen op diesel, benzine of met een hybride motor meer kunnen inschrijven. En ook de tweedhandsmarkt wordt volledige elektrisch vanaf 2030. Daarmee zou het verkeersdrukke Vlaanderen een serieuze voorsprong nemen inzake uitstoot én volksgezondheid. Belangrijke lacune in de tot nu bekende maatregelen: de broodnodige investeringen in openbaar vervoer en fietsinfrastructuur.
Bij vrijwel alle maatregelen die momenteel op tafel liggen, zijn specifieke investeringen in een sociaal-rechtvaardige transitie cruciaal.
Veestapel krimpt
Voorts zou de discussie over de CO2-reductie in de Vlaamse landbouw, en de afbouw van de veestapel, eindelijk op tafel liggen. De uitstootcijfers voor landbouw dalen al ruim tien jaar amper. Met technische ingrepen alleen (die trouwens handenvol geld kosten), lukt het duidelijk niet. Hopelijk durft de regering deze keer door te pakken in dit sleuteldossier.
Alleen subsidies voor industrie met klimaatplan
Bedrijven die geen plan hebben om minder CO2 uit te stoten, zullen niet langer aanspraak kunnen maken op Vlaamse subsidies. Dat is een trendbreuk: uit onderzoek van de Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace en Arbeid & Milieu bleek dat de zware industrie elk jaar minstens een miljard euro aan compensaties, vrijstellingen en subsidies vangt zonder dat er iets in ruil voor wordt gevraagd. Door een ‘klimaatpact’ op tafel te leggen, komt daar verandering in: geen vrijblijvende cadeautjes meer, wel bewijzen dat de bedrijven richting klimaatneutraliteit kunnen gaan. Nu luidt de vraag nog: hoe die plannen van de industrie zullen geëvalueerd worden. Wanneer is een plan ‘voldoende’ voor de Vlaamse regering?
De Energiebeleidsovereenkomsten (EBO’s), het voornaamste instrument van de Vlaamse overheid om de energie-efficiëntie van de grootindustrie te verbeteren, zullen tegen volgend jaar herzien worden. Dat is nodig: de grootindustrie blijkt steeds minder energie te besparen. Het wordt de lakmoesproef voor het nieuwe Vlaamse industriebeleid.
Ontbrekende hoofdstukken: energie en de sociale dimensie
Opvallend afwezig in het maatregelenpakket dat momenteel op tafel ligt: energie. Zowel de uitbouw van windmolens op land als zonnepanelen slabakken in Vlaanderen. Een positieve eerste stap is dat de regering beslist heeft om de investeringspremie voor zonnepanelen dan toch niet te laten dalen. Maar het volstaat niet. Ook voor de infrastructuur moet Vlaanderen een tand bijsteken. Zo dringt de tijd om doorbraken te forceren in het Ventilus-dossier, de hoogspanningsverbinding die stroom van windparken op de Noordzee naar consumenten en bedrijven in het binnenland zal brengen. Voorts moet Vlaanderen duidelijk richting aangeven met een uitfaseringskalender voor verwarmen op fossiele brandstoffen. Een eerste stap die vandaag al gezet kan worden: vermijd dat er vandaag nog op gas of stookolie verwarmd wordt in nieuwbouwwoningen.
Bij vrijwel alle maatregelen die momenteel op tafel liggen, zijn specifieke investeringen in een sociaal-rechtvaardige transitie cruciaal. En die lijken momenteel nog te ontbreken. Bij renovaties gaat het om sociale woningbouw (volgens de SERV: 200.000 extra sociale woningen), een sociaal-rechtvaardige herziening van de energiefiscaliteit en renovatiepremies. Bij mobiliteit gaat het onder meer om investeringen in openbaar vervoer. Bij een veekrimp kunnen verhandelbare uitstootrechten dan weer helpen om een sociaal bloedbad bij landbouwers te vermijden.
Van Glasgow naar Vlaanderen
We hopen dat de nieuwe Vlaamse plannen zich ook vertalen naar een ambitieuzere Vlaamse positie met betrekking tot de Belgische en Europese klimaatplannen. Het is tijd dat Vlaanderen kleur bekent en de kaart trekt van -47%. Daarvoor is het cruciaal om het ambitieniveau van de voorstellen die nu op tafel liggen, niet te laten verwateren en tegelijk zowel energie onder handen te nemen als het fiscaal sluitstuk van de maatregelen.
Na de COP in Glasgow begint het echte werk: de federale en Vlaamse regering moeten de gemaakte engagementen dan vertalen naar de bijgestelde Nationale en Vlaamse Energie- en Kimaatplannen (NEKP & VEKP). Met het Europese Fit for 55-programma is de marsrichting alvast duidelijk.
