De Europese landbouwministers hebben donderdagmorgen een akkoord bereikt over een bijsturing van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). De oorspronkelijke bedoeling van deze tussentijdse herziening, ook wel de health check genoemd, was het GLB te vereenvoudigen en moderniseren en meer af te stemmen op het milieu. Het GLB moest een antwoord bieden aan nieuwe milieu-uitdagingen, zijnde de klimaatverandering, groene energie, watermanagement en behoud van biodiversiteit. De milieumaatregelen die de Europese Commissie in mei had voorgesteld, lijken echter te zijn afgezwakt. Er wordt daarentegen volop ingezet op een verhoging van de productiecapaciteit.
Oorspronkelijk stelde de Europese Commissie voor om de modulatie tegen 2013 gradueel te verhogen tot 13 procent. Modulatie is de overheveling van fondsen uit de eerste pijler (inkomenssteun) naar de tweede pijler (plattelandsontwikkeling) van het GLB. De milieubeweging is sterk voorstander van een hoog modulatiepercentage, aangezien milieumaatregelen enkel in het kader van de tweede pijler kunnen ondersteund worden. De landbouwministers kwamen echter overeen het voorstel van de Commissie af te zwakken: voor bedrijfstoeslagen vanaf 5000 euro wordt de huidige modulatie van 5 procent in 2010 verhoogd met 2 procent. De drie daaropvolgende jaren komt daar telkens nog 1 procent bij, tot 10% in 2013. Voor bedrijven die meer dan 300.000 euro toeslag krijgen, neemt de modulatie met 4% extra toe.
Het geld dat hierdoor extra beschikbaar komt voor de tweede pijler, kan dus in principe geïnvesteerd worden in plattelandsontwikkeling en milieumaatregelen. De landbouwministers beslisten echter dat deze middelen ook mogen gebruikt worden om de melksector te ondersteunen. Dit is de wereld op zijn kop. Het (tijdelijke) effect van het verlaten van een marktreguleringsmechanisme (in concreto de melkquota) wordt nu opgevangen met middelen uit het plattelandsontwikkelingsfonds. Inderdaad, de melkquota zullen in 2015 afgeschaft worden. Om de overgang niet te bruusk te laten verlopen, worden de quota jaarlijks verhoogd met 1 procent en zal de Commissie tweemaal een tussentijdse evaluatie van de situatie opmaken. De sector zal zich hieraan moeten aanpassen. Dat dit echter gebeurt met plattelandsmiddelen kan er bij de milieubeweging niet in.
De health check voorziet ook een mogelijkheid voor de lidstaten om een systeem van risicobeheer in de land- en tuinbouw op te zetten. Hiermee kunnen verzekeringspremies worden uitbetaald bij schade ten gevolge van onder andere ongunstige klimaatomstandigheden. De milieubeweging vreest dat hierdoor de stimulans voor landbouwers om hun teeltkeuze en -wijze aan te passen aan het veranderende klimaat, wel eens zou kunnen wegvallen.
De vereiste voor akkerbouwers om 10 procent van hun land braak te laten liggen, wordt geschrapt. Of het verlies aan milieuvoordelen voldoende zal gecompenseerd worden, is nog niet duidelijk.
Kortom: het oorspronkelijk opzet om antwoord te bieden op nieuwe milieu-uitdagingen heeft baan moeten ruimen voor het strikte sectorbelang op korte termijn. Een gemiste kans om landbouw en milieu beter te laten samensporen.