Om de omgeving rond de luchthaven van Brussel leefbaar te houden, zijn er twee drastische ingrepen nodig, zegt Jasper Wouters: beperk het aantal vliegbewegingen en verbied nachtvluchten.
Brussels Airport Company dient deze week zijn aanvraag in voor een nieuwe, ditmaal ‘eeuwigdurende’ omgevingsvergunning. De luchthaven wil in 10 jaar tijd dubbel zoveel vracht en 20 procent meer passagiers vervoeren. Ook nadien wil de luchthaven kunnen blijven groeien. Het zichtbare gevolg is meer en grotere vliegtuigen boven onze hoofden en 40 procent meer vrachtwagens en ook meer files op onze wegen.
Minder zichtbaar, maar minstens even zorgwekkend is dat nog meer omwonenden gezondheidsschade zullen lijden door het vliegtuiglawaai en de uitstoot van kankerverwekkende stoffen. De gezondheidseconomische kosten daarvan bedragen minstens 1 miljard euro, berekende het studiebureau ENV-ISA. Daarenboven zal de massale uitstoot van broeikasgassen ons klimaat verder ontwrichten met enorme economische en maatschappelijke kosten tot gevolg.
Jarenlang non-beleid
Pas sinds een paar jaar groeit bij de toplui van de internationale luchtvaartsector het besef dat ook zij zich moeten inschrijven in de wereldwijde afspraak om de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk terug te dringen. Het gevolg van hun jarenlange non-beleid is dat de massale uitrol van vliegtuigen op waterstof of batterijen nog verre toekomstmuziek is. Ook leidt het gebruik van sustainable aviation fuels – vliegtuigbrandstoffen gemaakt van biomassa of afvalstromen zoals dierlijke vetten – tot een indirecte klimaatimpact en is er een groot risico voor fraude, zoals recent is aangetoond in een studie in opdracht van Transport & Environment.
De verduurzaming van de luchtvaart staat dus nog in de kinderschoenen. Maar de milieu- en gezondheidsproblemen rond Brussels Airport en de klimaatuitdaging zijn dermate groot dat we niet nog eens 20 jaar kunnen wachten op ‘propere’ vliegtuigen. Transporteconoom Wouter Dewulf zei het op 27 mei in De Morgen: ‘Duurzaam vliegen bestaat niet. Het enige wat je kunt doen, is een operatie schadebeperking.’ Daarom zijn er grenzen aan de groei nodig. We kunnen die structurele problemen niet oplossen door ze eerst groter te maken.
Als we vragen om grenzen aan de groei van Brussels Airport, gaat het concreet om twee zaken: een beperking van het totale aantal vluchten en een verbod op nachtvluchten. Beide zijn noodzakelijk om de gezondheids- en klimaatcrisis te bedwingen.
Voor de beperking van het aantal vluchten schuiven we een plafond van 220.000 vluchten per jaar naar voren. Dat is 5 procent minder dan het aantal vluchten in de periode vóór de coronapandemie en nog altijd een kwart meer dan het aantal vluchten in 2022. De luchtvaartuitbater zelf mikt op 239.000 vluchten in 2032.
Dat plafond hoeft niet te leiden tot minder bereikbaarheid of minder werkgelegenheid: er schuilt een enorm potentieel in de uitfasering van korteafstandsvluchten en de shift naar het treinverkeer. In 2019 hadden net geen 40.000 vluchten als bestemming of herkomst een luchthaven op minder dan 600 km afstand van Brussel. Minstens de helft daarvan kunnen we probleemloos uitsparen door de passagiers te doen overstappen op een hogesnelheidstrein.
Slaap verstoord
Een bijkomend voordeel is dat een lichte krimp van het aantal beschikbare vluchten zal leiden tot efficiëntiewinsten en grotere winstmarges voor de vliegmaatschappijen. Met minder vliegtuigen zullen ze door een hogere bezetting verhoudingsgewijs meer passagiers kunnen vervoeren. Ook zal de marginale winst per ticket toenemen. Die extra inkomsten kunnen de luchtvaartmaatschappijen investeren in de versnelde vergroening van hun vliegtuigvloot. De werkgelegenheid zal onder dat alles niet lijden. Bij de treinmaatschappijen zullen er extra jobs tot stand komen.
Het verbod op nachtvluchten heeft een rechtstreekse impact op het just-in-time-businessmodel van DHL Express, dat in Zaventem een grote hub uitbaat. Die hub opereert grotendeels ’s nachts met jaarlijks meer dan 15.000 nachtvluchten. Die cargovluchten leiden tot ernstige verstoring van de slaap van meer dan 100.000 omwonenden.
Als DHL zijn vluchten niet meer ’s nachts kan laten doorgaan, hoeft dat niet noodzakelijk te leiden tot een langere levertijd van de pakjes. Aangezien heel wat pakjes nu al in de late namiddag en de vooravond geleverd worden, betekent dat ook dat die pakjes later besteld kunnen worden, tot middernacht bijvoorbeeld. De levertijd schuift op naar een later moment op de dag, maar neemt daarom niet meer tijd in beslag.
Total Energies als voorbeeld
De Vlaamse regering beschikt over alle bevoegdheden om exploitatiebeperkingen op te leggen aan de uitbater van de luchthaven, voor zover die tot doel hebben het leefmilieu en de gezondheid van de omwonenden te beschermen en die de uitbating van de luchthaven niet disproportioneel bemoeilijken. Zowel een plafond op het aantal vliegbewegingen als een verbod op nachtvluchten is – gezien de omvang van de klimaatcrisis en de impact van de nachtvluchten – een proportionele maatregel.
Bovendien is voor het personenvervoer en de verzending van pakjes een alternatief businessmodel mogelijk met behoud van de werkgelegenheid. Vandaar ons voorstel: bouw de nachtvluchten drastisch af met een dwingend tijdschema, plafonneer het aantal vliegbewegingen en bescherm de honderdduizenden inwoners van de Vlaamse Rand met verfijnde geluidsnormen. Voorzie ook, in samenwerking met werkgevers en vakbonden, in een hertewerkstellingsprogramma voor degenen die door die structurele omslag van job moeten veranderen.
De vergunning die verleend werd aan Total Energies kan als voorbeeld dienen. De Antwerpse raffinaderij moet van minister Zuhal Demir (N-VA) haar stikstofuitstoot fors terugdringen en moet investeringen doen zodat de raffinaderij tegen 2050 CO2-neutraal kan opereren. Dergelijke planmatige aanpak is ook mogelijk voor Brussels Airport. Zo verzoenen we op een duurzame manier de belangen van de werknemers, van de omwonenden en van ons leefmilieu.
De coalitie ‘Wij liggen er wakker van’ bestaat uit de verenigingen Bond Beter Leefmilieu, Decibel 25L, Zone Steenokkerzeel, Burgerforum Luchthavenregio, Milieusteunpunt Huldenberg, AWACCS, Sterrebeek 2000, Boreas, Solidair Tervuren-Overijse, UBCNA-BUTV, Wake Up Kraainem, Actie Noordrand, Climaxi Zaventem, Natuurpuntafdelingen Zaventem, Herent en Machelen-Vilvoorde-Steenokkerzeel.
