Het gros van de voorgestelde principes is niet verrassend. Het zal vooral de kunst zijn om deze principes ook effectief uitvoering te laten vinden in verdere beleidsbeslissingen.
Woensdag 4 september presenteerden diverse stakeholders — van agrolobby COPA-COGECA tot Greenpeace — het resultaat van 7 maanden onderhandelen. Het onderwerp? De toekomst van de Europese landbouw. De gezamenlijke oproep is helder: "business-as-usual" is geen optie meer: niet voor business, niet voor de boer en al helemaal niet voor de bodem.
Voorbij de polarisatie
De Strategische dialoog over de toekomst van de Europese landbouw, aangekondigd door voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, kreeg vorm in een bewogen tijd. Boerenprotesten woedden door heel Europa en wetenschappers eisten urgente actie om de klimaatcrisis aan te pakken: een gezellige setting voor de bonte groep belanghebbenden om een consensus te smeden over de toekomst van de Europese landbouw.
Deze week werd daadwerkelijk een akkoord bereikt, wat von der Leyen terecht aankondigde als een bewijs dat “we polarisatie kunnen overstijgen, vertrouwen scheppen en breed gedragen oplossingen vinden.” Het rapport toont dat kamerbreed aanvaard wordt dat de manier waarop we voedsel produceren en consumeren, omgegooid moet, om zo binnen de planetaire grenzen te blijven.
Van leidende principes naar duurzame praktijken?
Het rapport opent met een positieve, toekomstgerichte visie, en geeft vervolgens tien leidende politieke principes die politici dienen te hanteren bij het ontwerpen van een duurzame voedsel- en landbouwsector. Hier wordt duidelijk benadrukt dat verandering dringend nodig is, en dat 'business as usual' geen optie is. Eindelijk wordt de doodlopende straat van het huidige landbouwsysteem door alle stakeholders erkend.
Het gros van de voorgestelde principes is niet verrassend: jonge landbouwers moeten een toekomst krijgen, externe kosten (mede veroorzaakt door inactie) moeten geïnternaliseerd, en zo meer. Het zal vooral de kunst zijn om deze principes ook effectief uitvoering te laten vinden in verdere beleidsbeslissingen.
Compromissen met oog op verandering
Het rapport biedt lidstaten en Europese instellingen een behoorlijke stapel beleidsmaatregelen. Het moge een compromistekst zijn, maar er zitten toch enkele voorzichtige keuzes en richtingen in die ons landbouwsysteem kunnen verduurzamen. Onze favoriet? De toezegging om bestaande milieuwetgeving, zoals de Kaderrichtlijn Water en de Habitatrichtlijn, te behouden en te versterken, en actiegerichte hefbomen te vinden om de implementatie te verbeteren. Gezien de steeds fellere strijd, vooral uit agro-industriële hoek, tegen essentiële wetgeving ter bescherming van ons leefmilieu, is het hoopgevend dat er een brede Europese consensus is, landbouwersorganisaties incluis, om deze wetgeving te herbevestigen. Hopelijk zet dit Boerenbond en ABS hier in Vlaanderen aan tot reflectie.
Voor het landbouwbeleid na 2027 wordt een ondubbelzinnige oproep gegeven om het verouderde landbouwsubsidiebeleid te vervangen door een dat natuur- en klimaatvriendelijke landbouwpraktijken en -resultaten sterker beloont. Ook wordt opgeroepen om fondsen,die nu enkel dienen om boeren in crisissituaties te ondersteunen, in deze geest om te buigen. Dit kan een einde maken aan decennia van kostelijke subsidies aan de grootste bedrijven, ten koste van kleinere landbouwers en het milieu.
Sommige voorstellen mochten concreter en ambitieuzer, maar de ontegensprekelijke invraagstelling van het huidige model kan zeker inspireren. Voor de huidige Vlaamse regeringsonderhandelingen en voor de opmaak van het komende Gemeenschappelijk Landbouwbeleid komen ze op het uitgelezen moment.
Enkele maatregelen zijn gebruiksklaar, zoals publieke aanbestedingen ter ondersteuning van de biologische landbouw, of het verbod op de export van verboden pesticiden. Elders blijft men vager, met name omtrent de rol van de industriële veehouderij in Europa. Maar zelfs bij dat gevoelig dossier wordt gewezen op het belang van een lokale aanpak voor gebieden met een hoge veeconcentratie, en kiest men duidelijk voor een voedselpatroon met minder dierlijke en meer plantaardige producten. Alle stakeholders, dus verrassend genoeg ook de agrolobby, vragen hier een Europees Actieplan voor plantaardige voeding.
Het blijft weliswaar zichtbaar een compromistekst, maar wel eentje die de neuzen in de juiste richting zet, voorbij de limieten van het huidige systeem kijkt, en op enkele vlakken al belangrijke voorzetten geeft richting een duurzamer landbouwsysteem. Of, hoe een woelig voorjaar toch tot een vruchtbare oogst kan leiden.
