De Vlaamse campagne Indevuilbak steunt het Europese Clean Europe Network. Het Clean Europe Network zet zich officieel in voor de bestrijding van het zwerfvuil, maar in werkelijkheid is het vooral een door producenten gesubsidieerde lobby om maatregelen die onze straten echt schoon houden, zoals statiegeld, tegen te gaan. Bond Beter Leefmilieu is geschokt door deze belangenverstrengeling en roept Indevuilbak op om zich per direct terug te trekken uit dit netwerk.
De lobby tegen statiegeld
Indevuilbak is verantwoordelijk voor de jaarlijks terugkerende zwerfvuilcampagnes en is een samenwerking tussen de OVAM, VVSG en Fost Plus. Via de website www.indevuilbak.be kunnen gemeentes en individuele burgers actie ondernemen om zwerfvuil tegen te gaan, bijvoorbeeld door een opruimplekje te claimen of door promotiemateriaal te bestellen.
Belangenverstrengeling
Indevuilbak is lid van het Clean Europe Network. Wie de website bezoekt, ziet de gelijkenissen met Indevuilbak. Ook hier staan ook zwerfvuilopruimacties en het sensibiliseren van de mensen centraal. Maar het netwerk gaat een stapje verder. Zo staat in de ‘expert opinion’, waarbij Indevuilbak expliciet wordt genoemd als een van de steunende organisaties, het volgende:
“While effective and intelligent cleansing programmes are essential, it is our experience that litter can only be properly reduced or stopped by putting adequate and sustained resources into communication and education aimed at preventing litter by changing people’s behaviour.” (de nadruk op het woord ‘only’ is van ons)
Samengevat: volgens het Clean Europe Network én Indevuilbak er is slechts één manier om zwerfvuil effectief aan te pakken: communicatie. Dat statiegeld op flessen en blikjes het zwerfvuil in Vlaanderen met 40% doet dalen, wordt blijkbaar niet als een effectieve gedragsveranderende maatregel gezien. Antizwerfvuilcampagnes die in Vlaanderen de afgelopen jaren helemaal geen effect hebben gehad op blikjes, flesjes en ander afval op onze straten, zijn volgens het Clean Europe Network toch dé manier om dit probleem aan te pakken.
Een tweede fragment:
“In our opinion, it is not appropriate to require producers or extended producer responsibility schemes to pay on a mandatory basis for collection of litter and its subsequent management [...] Making producers pay for collection of litter would send the wrong message to society. In effect, such action would undermine the litter prevention effort entirely by suggesting that the cost of litter clean-up is included in the product price, thereby conferring on the consumer a certain “right to litter” because they have “paid for” someone to clean it up.”
Het is een beetje vergezocht om te denken dat mensen een ‘recht op vervuiling’ ervaren zodra producenten verantwoordelijk worden voor de kosten van het zwerfvuil. Nu al draaien Vlaamse gemeentes op voor 90% van de kosten en we moeten de eerste mensen nog tegenkomen die menen dat recht op vervuiling te hebben.
Maar belangrijker is de stellingname van het Clean Europe Network tegen het laten betalen van zwerfvuilkosten door de producenten. Bond Beter Leefmilieu heeft zich eerder al uitgesproken vóór het doorrekenen van die kosten naar de producenten en we kunnen ons niet herinneren dat de Vlaamse overheid of de VVSG zich hiertegen hebben uitgesproken.
Sterker nog: producenten betalen via Indevuilbak al mee aan het tegengaan van zwerfvuil. Daarbij, omdat gemeentes jaarlijks 55 miljoen uitgeven aan het opruimen van zwerfvuil, hebben ze veel te winnen bij het laten betalen van de zwerfvuilkosten door producenten. Het is daarnaast een belangrijke incentive voor producenten om harder te werken aan de selectieve inzameling van verpakkingen, die allesbehalve goed verloopt.
Treuzeltactieken
Het Clean Europe Network bestaat niet zozeer om goede praktijken tegen zwerfvuil uit te wisselen, maar om effectieve maatregelen daartegen te vertragen. Het opzetten van sensibiliseringscampagnes is een beproefde treuzeltactiek die ook in Vlaanderen met succes is toegepast, getuige het recente zwerfvuilakkoord tussen Fost Plus en de Vlaamse Overheid wat enkel als doel had om de invoering van statiegeld af te wenden.
Om te weten wiens belangen het Clean Europe Network dient, hoef je maar te kijken naar Eamonn Bates, de voorzitter van het netwerk. Eamonn Bates is namelijk ook voorzitter van Pack2Go: een Europese federatie van bedrijven die verpakkingen zoals plastic wegwerpflessen en wegwerpbekertjes op de markt brengt. Het Brusselse adres van Pack2Go is ook exact hetzelfde als het adres van het Clean Europe Network. Een bizarre situatie: het is alsof de topman van ExxonMobil ook tegelijkertijd voorzitter zou zijn van het Internationaal Klimaatpanel.
Eamonn Bates is overigens heel duidelijk over statiegeld: "Deposits are a non-starter for litter. There is no evidence they solve litter and 90% of litter is not subject to a deposit scheme.”
Minister Joke Schauvliege (CD&V), eveneens verantwoordelijk voor de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM), is juist voorstander van statiegeld om zwerfvuil tegen te gaan. Maar tegelijkertijd ondersteunt Indevuilbak mede namens de OVAM een Europese organisatie die lijnrecht ingaat tegen de ideeën van onze eigen minister en daar op Europees niveau actief voor lobbyt. Met de grootst mogelijke drang roepen we Indevuilbak en zijn leden op om zich direct terug te trekken uit het Clean Europe Network en afstand te nemen van diens positie.
