Deze week werd in Nederland een nieuw rapport voorgesteld. Kernvraag: wat is de weg naar een gezond en duurzaam voedselsysteem? Het rapport schuift twee belangrijke elementen naar voren om de milieu-impact van onze landbouw binnen de perken te houden: minder vlees consumeren en minder produceren. Ook het belang van een algemeen voedingsbeleid komt duidelijk aan bod. Zo is het rapport een spiegel voor het Vlaamse landbouwbeleid en de uitgelezen wegwijzer voor de onderhandelingen rond het Europese landbouwbeleid.
De uitdagingen
Voedselproductie legt een enorm beslag op onze ruimte, heeft een grote CO2-uitstoot en een negatieve impact op de natuur. Het verduurzamen van ons voedselsysteem wordt dan ook één van de grote uitdagingen waar onze beleidsmakers de komende decennia mee geconfronteerd zullen worden.
Maar hoe kunnen we onze voedselproductie dan verduurzamen? Deze vraag werd gesteld en beantwoord door de Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur (RLI), de Nederlandse tegenhanger van onze Minaraad. Het RLI-advies schetst een helder beeld van de problematiek en reikt tegelijk heel concrete oplossingen aan waar beleidsmakers mee aan de slag kunnen. Oplossingen die voor boer, buurt en beest een antwoord bieden op de huidige uitdagingen.
De oplossingen
Het kernprobleem bij het verduurzamen van ons voedingspatroon, blijft de overmaat aan dierlijke producten in ons dieet, zo besluit het advies. Een grondige bijsturing van de productie en consumptie komt bovenaan de prioriteitenlijst te staan. Een voedselbeleid gericht op een duurzaam en gezond voedselsysteem kan de milieu- en klimaatproblemen die de veehouderij met zich meebrengt, oplossen. Tegelijkertijd maakt het onze leefomgeving gezonder. Het klimaatakkoord van Parijs zorgt ervoor dat een versnelde transitie noodzakelijk is.
Toekomstgericht investeren
Het RLI-rapport schuift een aantal zeer concrete maatregelen naar voren. Het belang van de landbouwer wordt terecht voorop geplaatst. Het rapport pleit voor een duidelijke visie over de ruimte die veeteelt nog mag innemen. Het wettelijk verankeren van de evolutie van de veestapel zorgt voor een duidelijk toekomstbeeld voor landbouwers, waar ze hun investeringen kunnen tegenover afwegen. Het huidige beleid, dat investeringen in grootschalige productie vooral heeft aangemoedigd, zorgt voor ‘stranded assets’: investeringen in infrastructuur die door noodzakelijke evoluties irrelevant worden. Het is de financiële molensteen om de nek van de landbouwers en vertraagt de transitie. Het beleid moet deze ‘stranded assets’ in de eerste plaats voorkomen en een transitiefonds oprichten om landbouwers een uitweg te bieden en hen te begeleiden naar andere productiesystemen. Het invoeren van verhandelbare CO2-emissierechten per diersoort, wordt in de transitie naar voren geschoven als een belangrijk instrument om de veestapel efficiënt te sturen op basis van de klimaatimpact.
CO2 op ieders bord
Het aanpakken van de klimaatimpact van onze voeding zal een effect hebben op ieders bord. Het aandeel dierlijke eiwitten in het dieet moet naar beneden, tot een evenwicht van 60% plantaardige en 40% dierlijke eiwitten. Het gedrag van consumenten aanpassen, moet met een mix van harde én zachte maatregelen gebeuren: een BTW-verhoging op dierlijke producten, maar ook sensibiliseringscampagnes en een sterke samenwerking in de keten. De transitie naar meer plantaardige voeding biedt ook voor de primaire productie, de verwerkers en de retail nieuwe kansen. Een innovatiebeleid moet deze kansen detecteren en ondersteunen.
Vertaalslag naar Vlaanderen
Het Vlaamse voedingssysteem is sterk te vergelijken met dat van Nederland. We worden met dezelfde problemen geconfronteerd op vlak van klimaat, milieu en gezondheid. Ook in Vlaanderen is dierlijke productie de koe in de kamer waar vaak naast gekeken wordt. Het vormen van een unieke coalitie tussen producent en consument om de onvermijdelijke aanpassingen aan ons voedselsysteem door te voeren, zijn ook hier aan de orde. We kunnen dezelfde maatregelen, neergepend door RLI, inzetten in ons Vlaamse beleid. Dat ze geschreven zijn in het Nederlands, maakt de vertaalslag iets makkelijker.
