Onzekerheid over kernuitstap zet rem op nieuwe investeringen

De toekomst van België is er één zonder kernenergie. Dat stelde de Belgische milieubeweging tijdens het seminarie ‘Kernenergie in de 21-ste eeuw’ op 19 oktober 2006 in het federaal parlement. Over de wet op de kernuitstap mag geen twijfel meer gezaaid worden, vindt de milieubeweging. Dat welles-nietes-spelletje houdt de deur dicht voor nieuwe investeringen, die beter zijn voor het leefmilieu, voor de concurrentie op de energiemarkt en voor de werkgelegenheid. Momenteel staan er heel wat projecten op stapel, maar door de voortdurende twijfel over de sluiting van de kerncentrales, aarzelen de investeerders. De organisatoren van het seminarie roepen de vier Belgische energieministers ook op dringend werk te maken van een ambitieus investeringsbeleid. Dat moet volop kansen geven aan alternatieve energie en energiebesparing.

Op het seminarie ‘Kernenergie in de 21-ste eeuw’ was de fine-fleur van de Belgische energiewereld vertegenwoordigd: energieproducenten, wetenschappers, vertegenwoordigers van de verschillende nucleaire instellingen, politici, vakbonden en milieubeweging. Het seminarie was een organisatie van Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, Inter-environnement Wallonie, Voor Moeder Aarde en WWF. 
Woekerwinsten Electrabel/Suez ontwrichten elektriciteitsmarkt

De woekerwinsten opgestreken door Electrabel/Suez moeten dringend aangepakt worden, stelde Eric De Keuleneer, professor aan de Solvay Business School van de ULB. Ze zorgen voor een verstoring van de elektriciteitsmarkt. Die woekerwinsten, op dit moment door de Creg conservatief geschat op 3,3 miljard euro, komen voort uit het feit dat de kerncentrales in het verleden versneld zijn afgeschreven, zonder dat achteraf de prijzen voor de consument verlaagd zijn. De elektriciteitsconsumenten hebben in de periode 1971-2003 de zeer dure kerncentrales quasi volledig afbetaald, voor een geschat bedrag van 28 miljard euro. Jarenlang heeft de Belgische elektriciteitsconsument -- uitgezonderd de grootste klanten -- de hoogste tarieven in Europa betaald. De kunstmatige winsten van Electrabel/Suez verhinderen dat nieuwkomers een kans maken op de Belgische elektriciteitsmarkt.

De Keuleneer benadrukte ook op dat de onzekerheid over de wet op de kernuitstap maakt dat heel veel investeringen in nieuwe niet-nucleaire capaciteit uitblijven. De Keuleneer: “ik denk dat deze onzekerheid voor het ogenblik de belangrijkste rem op investeringen is.” 

Verzekeringspremie moet risico weerspiegelen

Op dit ogenblik zijn kerncentrales slechts verzekerd voor een beperkt bedrag. De rest van de kosten bij een ongeval komt terecht op de schouders van de belastingbetaler. Daar komt bij dat de centrales steeds ouder worden en het risico op problemen ook toeneemt. Het huidig verzekeringsplafond op ongevallen in kerncentrales moet worden vervangen door een jaarlijks stijgende risicopremie – die het werkelijke risico weerspiegelt. Ook dat zal tot een eerlijker concurrentie leiden op de energiemarkt, stelde De Keuleneer. Tegelijkertijd zou de maatschappij beter verzekerd zijn tegen ongevallen. 

Geen plaats voor kernenergie in geliberaliseerde energiemarkt

Uit de bijdrage van Steve Thomas van de Universiteit van Greenwich bleek dat de economische toekomst van kernenergie in geliberaliseerde markten bijzonder onzeker is. Voor de bouw van een kerncentrale is bijzonder veel kapitaal nodig. Nieuwe centrales kunnen enkel met royale staatssteun gebouwd worden. Een voorbeeld daarvan is de bouw van de nieuwe EPR-centrale in Finland. Daar zette men bovendien een financiële constructie op om met een consortium bedrijven gegarandeerd stroom aan te kopen. Die constructie is volgens Thomas niet dupliceerbaar andere landen. 

Uit de beleidsverklaring van gisteren blijkt nochtans dat het onder andere de bedoeling van de regering is om bedrijven lange termijncontracten te laten afsluiten met producenten. Maar daarmee redt een kerncentrale het nog altijd niet. Steve Thomas: “geen enkele klant zal een contract kunnen tekenen om de levenslange productie van een kerncentrale te kopen zonder zijn geloofwaardigheid te verliezen”. Nochtans is dat net een cruciale voorwaarde om het financiële risico te nemen in nieuwe kerncentrales te investeren. 

Nieuwe kerncentrales, nieuwe veiligheidsrisico’s, nieuwe kosten

De toekomstige types kerncentrales leveren ook nieuwe veiligheidsrisico’s op, stelde Frank Barnaby van de Oxford Research Group, onder andere omdat ze op plutonium en niet op uranium zullen moeten draaien. Dat brengt belangrijke gevaren met zich mee voor de verdere verspreiding van nucleaire wapens, onder andere naar terroristische groeperingen. 

Kernenergie is niet de energiebron van de toekomst, stelde energiedeskundige Antony Froggatt. Op dit ogenblik wordt ongeveer 2,5% van de wereldvraag naar energie geleverd door kernenergie. Om dat percentage op te krikken met nieuwe reactoren zou een onrealistisch hoge investeringsgolf nodig zijn. Niets wijst erop dat die investeringsgolf plaats zal vinden.

Kernenergie niet CO2-neutraal

Tenslotte doorprikte Jan Willem Storm van Leeuwen van het onderzoeksbureau Ceedata Consultancy, in een opmerkelijke presentatie de mythe dat kernenergie CO2-vrij zou zijn. Kernenergie zou per kWh al verantwoordelijk zijn voor ongeveer een derde van de CO2-uitstoot van een moderne gasgestookte centrale en meer dan de netto uitstoot van een WKK-centrale op gas, zo stelde Storm van Leeuwen. Dat blijkt uit een zorgvuldige analyse van de productieketen van kernenergie die toont dat de CO2-uitstoot langsheen de hele nucleaire keten zeker niet te verwaarlozen is. 

Daar komt bij dat de beschikbare uraniumertsen onvermijdelijk zullen inboeten aan kwaliteit. Storm van Leeuwen: “Op een gegeven ogenblik zullen de uraniumbronnen zo arm geworden zijn, dat er meer energie zal kruipen in de ontginning van de ertsen, dan dat er uit kan gewonnen worden.”

Ondertussen in België

De boodschap van het seminarie kon op geen beter moment komen. In de namiddag debatteren de parlementsleden over de federale beleidsverklaring. Een van de belangrijke elementen daarbij is de bespreking van de 2-de “Pax Energetica”. De regering wil daarmee de marktverstorende impact van de fusie tussen Suez en Gaz de France verminderen. Het valt echter zeer te betwijfelen of dit ook zal lukken met het voorstel dat de federale regering naar voren schuift. De dominantie van Suez/Gaz de France in de elektriciteitproductie wordt eigenlijk in stand gehouden. De meeste maatregelen blijven nog verder uit te werken en blijven te vaag.

Vervangcapaciteit voor eerste sluiting kerncentrales nu al klaar

Sinds de kernuitstap bij wet vastgelegd werd, vonden (én vinden) er heel wat investeringen plaats in centrales met een hoog rendement en in hernieuwbare energie. Deze projecten voor de bouw van hernieuwbare en nieuwe klassieke centrales, zijn de kernuitstap volop aan het verwezenlijken. De elektriciteitsproductie van deze centrales en windparken kan op een realistische manier worden ingeschat. De totale productie van de nieuwe capaciteit volstaat om de oudste drie nucleaire reactoren in Doel en Tihange vóór 2015 te vervangen (vraag op bij Bram Claeys). Bovendien houden deze berekeningen dan nog geen rekening met de talrijke aangekondigde projecten die nog wachten op groen licht om gestart te worden.