Over ongeveer een maand kunnen we (hopelijk) eindelijk het debat over de kerncentrales definitief achter ons laten. En dan moeten we zo snel mogelijk naar de kern van de zaak: hoe ziet het duurzaam energiesysteem van de toekomst eruit en hoe kunnen we dit zo snel mogelijk realiseren?
De toekomst is elektrisch
Het lijkt misschien niet zo, maar elektriciteit neemt vandaag slechts een vijfde in van onze totale energiebehoeften. Voor de rest hangen we af van fossiele brandstoffen: om onze gebouwen te verwarmen (30%), voor onze voertuigen (ruim een kwart) en voor industriële processen (de rest). In de toekomst verandert die verhouding compleet: elektriciteit neemt het over van de brandstoffen. Ons stroomverbruik zal dan ook fel toenemen: verdubbelen volgens de ene studie - verdrievoudigen volgens de andere.
Dat is een goede zaak: elektriciteit laat zich namelijk veel efficiënter omzetten naar energiediensten dan brandstoffen. Zo zet een elektrische wagen ruwweg 85% van de elektriciteit om in voortstuwing, bij een klassieke benzine- of dieselwagen is dit amper 20%. Daarenboven zijn elektrische wagens schoner en stiller.
Om dezelfde redenen is een warmtepomp een veel betere techniek om gebouwen te verwarmen dan een gas- of stookolieketel. Het blijft niet bij gebouwen alleen, want er wordt hard gesleuteld om hogere temperaturen te kunnen aanmaken met warmtepompen, zodat ze ook in de industrie hun plaats kunnen innemen.
Gezien deze efficiëntiewinsten heeft het nu al zin om te elektrificeren, zelfs met de huidige centrales. Maar nog beter natuurlijk als die stroom ook groen is. En dat kan: België heeft een groot potentieel aan hernieuwbare energie.
De toekomst is hernieuwbaar
Gezien deze efficiëntiewinsten heeft het nu al zin om te elektrificeren, zelfs met de huidige centrales. Maar nog beter natuurlijk als die stroom ook groen is.
En dat kan: België heeft een groot potentieel aan hernieuwbare energie. Het Federaal Planbureau rekende recent met zeven maal meer windenergie op land en tien keer meer zonne-energie dan nu staat opgesteld. De BREGILAB-studie bevestigt dat daar ook plaats voor is in Vlaanderen.
Daarnaast is er ook nog een groot potentieel aan restwarmte, zonnewarmte en aardwarmte, waarmee we op duurzame wijze onze gebouwen kunnen verwarmen. Dat zal ons toelaten om van gas en stookolie los te komen. De voordelen: de lucht wordt weer schoon want er zijn geen emissies meer, het is veiliger want er is geen CO- of ontploffingsgevaar meer en de prijzen zijn stabieler want we worden veel minder afhankelijk van het buitenland.
Maar: de schoonste, veiligste en goedkoopste energie is nog altijd degene die we niet verbruiken. Het gebouwenpark in Vlaanderen is een van de meest energieverslindende in Europa, het is dus dringend nodig om het aantal renovaties op te krikken.
Altijd licht dankzij flexibiliteit
Zon en wind zullen in de toekomst twee belangrijke pijlers worden van ons energiesysteem. Toch zal het licht niet uitgaan, ook al is er bij ons soms wel eens geen zon en weinig wind.
Ons energiesysteem wordt in de toekomst namelijk heel flexibel. Energie zal steeds meer opgeslagen worden. De pompcentrales blijven een centrale rol spelen en slaan groene stroom op in plaats van atoomstroom. Batterijen worden gemeengoed. Volgens VITO zal het vermogen van het batterijenpark in de toekomst zowat het dubbele zijn van de kerncentrales nu.
Maar ook de eindgebruiker kan helpen om het evenwicht te bewaren door energieverbruik in de tijd uit te stellen. Het maakt ons vaak niet veel uit wanneer de centrale verwarming, diepvriezer of droogkast aanspringt, als het binnen maar comfortabel warm blijft, onze etenswaren bewaard blijven en de was op tijd droog is. Nu al zijn marktmodellen in de maak om eindgebruikers te vergoeden om verbruik in tijd uit te stellen.
Verder zal België de interconnecties met het buitenland versterken om stroom binnen te trekken van gebieden waar op dat moment de zon wel schijnt of de wind wel waait. De plannen om de Belgische windparken te verbinden met de Deense, passen in dit kader.
Piekcentrales op groene waterstof - of een afgeleide molecule - vormen het sluitstuk, maar hun draaiuren zullen beperkt zijn.
De kern van het energiedebat
Dit is de richting waar ons energiesysteem naar evolueert. Daar is het zowat iedereen over eens. De vraag is nu hoe we dit het snelst realiseren. Hoe krijgen we alle daken vol zonnepanelen? Hoe vervangen we alle aardgas- en stookolieketels door warmtepompen of warmtenetten? Hoe bouwen we batterijen in ons energiesysteem? Hoe bouwen we aardgasnetten af en elektriciteitsnetten uit? Hoe houden we deze omslag voor iedereen betaalbaar?
Dat zijn de vragen waarover we moeten nadenken, want dit is de kern van het energiedebat.
