Chemiereus Ineos kwam deze week met de aankondiging dat ze haar milieuvergunningsaanvraag en het langverwachte milieueffectenrapport zou indienen. Pas als het dossier volledig wordt verklaard door de Provincie Antwerpen kan het openbaar onderzoek beginnen - en pas dan kunnen we de documenten inkijken. Een recapitulatie, en een vooruitblik.
Kroniek: schorsing, aanpassing en torenhoge waarborgen
Eerst even terug in de tijd: we schrijven eind oktober 2020 en er is een overwinning voor de milieubeweging. De Raad van Vergunningsbetwistingen schorst namelijk de vergunning voor de ontbossing van Ineos. Weinig later, in januari 2021, trekt Ineos zelf de stekker uit haar PDH plant (om propyleen te maken). Het bedrijf zou enkel verder gaan met een nieuwe ethaankraker.
Het gigantische project werd eerder op 3 miljard geraamd voor de bouw van de twee samen. Maar ook nu maar één van de twee projecten doorgaat, spreekt het chemiebedrijf bizar genoeg nog steeds van een investering van 3 miljard. De krant De Standaard hield het eerder op 1,7 miljard. Opvallend: Ineos vraagt ook voor het kleiner uitgevallen project exact dezelfde voorwaarden. Het bedrijf mikt op een waarborg van een half miljard van de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) bovenop ecologiesteun, opleidingssteun, onderzoek en ontwikkelingsgeld.
Mitsen en maren
Het milieueffectenrapport is nog niet beschikbaar, dus de details zijn nog niet bekend. Ineos zelf beweert de meest milieuvriendelijke stoomkraker van de wereld te gaan bouwen, die klimaatneutraal zou worden binnen 10 jaar na installatie, als er voldoende groene waterstof beschikbaar is. Dat zijn veel mitsen en maren, en weinig harde garanties. Bovendien blijft de installatie de komende 10 jaar wel inzetten op fossiel ethaangas als grondstof.
De echte milieu- en klimaatimpact is nog niet te achterhalen in de communicatie van Ineos. Wat wel al duidelijk is: er ontbreken heel wat zaken om een volledige klimaatneutrale en toekomstbestendige industrie te creëren.
Tenzij het tegendeel bewezen wordt, krijgen we er met Ineos een niet-circulair industrieel proces bij, over de hele waardeketen. Van schaliegas tot en met de verbrandingsoven.
Aandachtspunten voor de milieubeweging
We verwachten dat het milieueffectenrapport naar de volledige waardeketen kijkt. Dat de fabriek straks klimaatneutraal (dat moet Ineos eerst nog bewijzen) zal zijn, betekent nog niet dat wat ervoor en erna gebeurt pluis is. Zo komt het ethaangas - dat zal gebruikt worden als fossiele brandstof - van de winning van schaliegas, waarbij grote hoeveelheden methaangas (CH4) vrijkomen, een sterk broeikasgas.
Het financiële plaatje én de timing van de route richting klimaatneutraliteit moet kloppen. Als Ineos haar fossiele proces straks wil omvormen, dan betekent dat over 10 jaar een nieuwe grote investering en dan moeten de technologieën er ook staan. Hoe kan de overheid hierover garanties krijgen in de huidige vergunningsaanvraag? Carbon Capture Storage (CCS) kost tussen 50 en 100 euro per ton CO2 voor het afvangen alleen. En dat terwijl industriële investeringscycli over 20 of 40 jaar worden afgeschreven.
Circulariteit en/of vervanging van grondstoffen is noodzakelijk om de Europese doelstelling van klimaatneutraliteit vóór 2050 te bereiken. We verwachten dan ook dat Ineos nadenkt over mogelijke alternatieve grondstoffen en gerecycleerde grondstoffen. Ethyleen wordt gebruikt in diverse toepassingen, maar hoofdzakelijk voor single-use verpakkingen (zie bv. deze studie) en die worden uiteindelijk verbrand. Over de hele waardeketen bekeken stoot 1 ton plastics ongeveer 5 ton CO2 uit, waaronder meer dan de helft in de afvalfase, bij verbranding. De kraker klimaatneutraal maken zorgt nog steeds voor significante CO2-uitstoot als plastics in de verbrandingsoven terechtkomen.
Met Ineos krijgen we er dus een niet-circulair industrieel proces bij, over de hele waardeketen. Van schaliegas tot en met de verbrandingsoven. Zowel aan het begin van de keten (alternatieve grondstoffen) als aan het einde van de keten (plastics worden ingezameld en gerecycleerd) kan dit project zoveel beter. En net door extra capaciteit te brengen op de ethyleenmarkt, en dus ook de plasticmarkt, bemoeilijkt dit project de markt voor gerecycleerde plastics.
Industrieel transitiekader had een andere afslag kunnen bieden voor Ineos
De kans is groot dat dit project nog steeds hopeloos achterhaald blijkt. Er zijn geen garanties dat het in een klimaatneutrale economie past, er zijn geen voorzieningen voor circulariteit van grondstoffen, de schaliegassector is vervuilend, niet rendabel en economisch instabiel, en er is al een overcapaciteit op de markt van de single-use plastics. Willen we onze economie verankeren in een project dat op al deze punten slecht scoort?
En zo komen we tot de kern van de zaak: er ontbreekt een strategie voor Vlaanderen om onze industrie klimaatneutraal en circulair te maken. Een industrieel transitiekader had ervoor kunnen zorgen dat dit project een andere afslag had genomen. We volgen het dossier nauwgezet op en duiken in het milieueffectenrapport zodra dat openbaar gemaakt wordt.
