Circulaire economie is de toekomst. Onder dit motto onderschreef het voltallige Vlaamse Parlement, meerderheid en oppositie, op 28 juni een resolutie over circulaire economie. De parlementsleden kiezen voluit voor het sluiten van materiaalkringlopen, nieuwe businessmodellen en de overstap van producten naar diensten. Zo willen ze meer verantwoord met schaarse grondstoffen omspringen en de concurrentiepositie van de Vlaamse economie versterken. Mooie ideeën, maar concrete maatregelen ontbreken.
De resolutie vertrekt vanuit de wetenschappelijke vaststelling dat onze economie de draagkracht van de planeet overschrijdt. We ontginnen meer grondstoffen dan het ecosysteem kan regenereren en de bevolking neemt alleen maar toe. Bovendien is de Vlaamse economie sterk afhankelijk van ingevoerde grondstoffen, en daardoor kwetsbaar.
De belangrijkste voornemens
Het Parlement vraagt de Vlaamse regering zo snel mogelijk werk te maken van materiaalketens zonder afvalproductie en met maximaal hergebruik, herstel en recyclage. Men wil de kosten van vervuiling in de prijs van producten opnemen in plaats van die door te schuiven naar de volgende generaties: producten die niet hergebruikt kunnen worden en die meer vervuilen, moeten duurder zijn dan vergelijkbare producten die beter zijn voor mens en milieu.
De focus van de resolutie ligt op het faciliteren en stimuleren van productinnovatie, ecodesign en ontwikkeling van nieuwe businessmodellen. Zo kan de Vlaamse bedrijfswereld voortrekker worden van de circulaire economie. De parlementsleden willen ook deeleconomie aanmoedigen en zowel startende ondernemers als bestaande bedrijven stimuleren om over te schakelen van de verkoop van producten naar het aanbieden van diensten.
Het Parlement vraagt de overheid ook zelf haar verantwoordelijkheid op te nemen en via het promoten van circulaire overheidsaanbestedingen een belangrijke impuls geven aan de markt. Ook dient bij het ontwerp van (overheids)gebouwen een flexibele invulling vooropgesteld te worden, zowel voor het huidige als het toekomstige gebruik.
De parlementsleden vragen de Vlaamse regering bij de federale overheid aan te dringen om ingebouwde veroudering van producten tegen te gaan door bijvoorbeeld in een EU-perspectief de garantieregelgeving voor producenten te verstrengen. Daarnaast willen ze consumenten sensibiliseren en hen de mogelijkheid geven defecte of versleten producten kosteloos terug te sturen naar de producent.
Het Parlement vraagt ook de nodige aandacht te besteden aan scholing, opleiding en ondersteuning van werknemers en bedrijven in de omschakeling naar een circulaire economie.
Belangrijk signaal
Alle politieke partijen onderschreven de resolutie. Meerderheid en oppositie erkennen de noodzaak aan een verantwoord grondstoffenbeleid en willen dit samen realiseren. Dit is een krachtig signaal en creëert een breed politiek draagvlak.
Bovendien worden linken gelegd met andere beleidsdomeinen die betrekking hebben op circulaire economie, zoals het Vlaamse klimaatbeleid en het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Het Parlement wil ook meer aandacht schenken aan de CO2-winsten die de circulaire economie genereert. Dit juichen we toe.
Daarnaast heerst de ambitie om circulaire economie een plaats te geven in het onderwijscurriculum van lager en hoger onderwijs, beroepsopleidingen en universiteiten. Het betrekken van onderwijsinstellingen is een belangrijk element om de omslag naar een circulaire economie te laten slagen.
Gezocht: echte doelstellingen
Ondanks de heldere visie en de vooropgestelde ambitie die de resolutie naar voren schuift, ontbreken duidelijke doelstellingen en maatregelen. Op dat vlak blijft de resolutie vrij vaag.
Ook wat betreft concrete aanbevelingen met betrekking tot herstel en hergebruik van producten blijven we op onze honger zitten. Deze activiteiten vormen nochtans essentiële schakels in een circulaire economie. Bovendien kan een herwaardering van reparatieberoepen de lokale economie stimuleren.
Om meer herstellingen te garanderen is het bijvoorbeeld belangrijk dat de btw op de reparatie van alle apparaten van 21 procent naar 6 procent gaat. Bij verkoop van producten kan een hergebruiksbijdrage aangerekend worden. Fabrikanten dienen verplicht te worden om essentiële onderdelen op voorraad te hebben en tegen een schappelijke prijs te leveren. En door het aantal plaatsen voor sociale tewerkstelling in kringloopcentra uit te breiden kan de Vlaamse doelstelling van 7 kg hergebruik per inwoner gehaald worden.
Ook op vlak van transparantie kunnen nog grote stappen voorwaarts gezet worden. Producenten dienen verplicht te worden om consumenten voor de aankoop van een elektrisch apparaat te informeren over de verwachte levensduur ervan en informatie te geven over de manier waarop je hun producten kan openmaken en hoe je de kritieke onderdelen kan repareren of vervangen.
Afval opnieuw omzetten tot grondstof vraagt ook een doeltreffende inzameling van afvalstoffen. In het geval van PET-flessen en blikjes verloopt de inzameling stukken efficiënter via het invoeren van een statiegeldsysteem. Dit bevordert bovendien ook de recyclage.
Conclusie
De resolutie effent het pad voor een verantwoord grondstoffenbeleid en heeft het potentieel de omslag naar een Vlaamse circulaire economie te versnellen. Nu is het aan de beleidsmakers om deze ambitie te vertalen naar concrete doelstellingen en maatregelen en die met de nodige urgentie in de praktijk om te zetten.
