De COVID 19-pandemie begint stilaan haar greep op onze levens te lossen. Tijd om lessen te trekken uit de crisis en te focussen op een betere toekomst. WWF, Natuurpunt, Greenpeace, de West-Vlaamse Milieufederatie en Bond Beter Leefmilieu stropen hun mouwen op en stellen een ingrediëntenlijst samen die onze beleidsmakers kunnen gebruiken om een duurzaam en veerkrachtig landbouw- en voedingsbeleid vorm te geven.
Wat hebben we geleerd vandaag?
Als een vergrootglas toont de crisis ons nu het belang, de sterktes en de zwaktes van ons landbouw- en voedselsysteem aan. De korte keten boomt als nooit tevoren terwijl exportgerichte sectoren zweten. Zowel de vlees-, melk- als aardappelsector vragen overheidssteun om deze crisis te boven te komen. De geglobaliseerde landbouwmarkt, die landbouwers aanzet tot schaalvergroting en steeds hogere productie voor steeds lagere prijzen, blijkt nu zeer kwetsbaar te zijn.
Bovendien blijkt de markt de landbouwers waarop ze gebouwd is maar weinig houvast. Ondertussen draagt dit systeem bij aan de volgende grote crisis die op ons af komt. De kosten van ontbossing en biodiversiteitsverlies, klimaatopwarming en droogte, water- en luchtvervuiling. Ook die kosten zijn voor de rekening van de belastingbetaler.
‘One Health’ voor mens, dier en natuur
Het is dan ook dringend tijd om een verandering in gang te zetten. Volgens de ‘One Health’-benadering zijn de gezondheid van mens, dier en natuur een en dezelfde. Onze voedselproductie dient daarom in evenwicht te zijn met de draagkracht van onze planeet, ons milieu, onze gezondheid en die van onze landbouwers. Het zijn deze factoren die de sleutel zijn voor een toekomstgericht, duurzaam en veerkrachtig landbouw- en voedingsbeleid.
Wat vragen we?
- Hervorm het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) met duurzaamheid en veerkracht als uitgangspunt. Het Vlaams strategisch plan moet op een transparante en inclusieve manier tot stand komen, en naast een leefbaar inkomen voor de boer ook een toenemende verduurzaming van de sector ondersteunen. Door landbouwers te vergoeden voor acties die natuurherstel en -beheer stimuleren zal het GLB bijdragen aan de gezondheid van ons landschap en een aanvullend, stabiel verdienmodel bieden aan landbouwers. Het GLB biedt hiervoor mogelijkheden via de ecoregelingen uit Pijler 1 en de maatregelen uit Pijler 2. De basisinkomenssteun moet bovendien sterk gekoppeld zijn aan voorschriften voor goede landbouw- en milieucondities met effectieve impact. Dit was niet het geval bij de huidige vergroeningsmaatregelen.
- Werk een gefundeerde transitieregeling uit voor de twee jaar vertraging die de implementatie van het GLB al heeft. Deze overgangsperiode biedt de kans om het nieuwe GBL maximaal af te stemmen op de Europese Farm2Fork-strategie, de Biodiversiteitsstrategie en de Europese Green Deal. Deze overgangsperiode mag geen verloren tijd zijn, integendeel: we moeten ze aangrijpen om de transitie naar duurzame en veerkrachtige landbouwpraktijken te starten. Het nieuwe GLB moet dit voortzetten en versterken.
- Investeer nu in het realiseren van 5 procent ‘non-productieve’ elementen binnen het landbouwareaal, exclusief vanggewassen en N-fixerende gewassen. Landschapselementen en andere natuurlijke habitats zijn de afgelopen decennia uit het agrarische landschap verdwenen. Studies tonen aan dat deze ruimte essentieel is voor vitale ecosysteemdiensten zoals natuurlijke bestuiving en ongediertebestrijding.
- Zorg ervoor dat landbouwers die ecosysteemdiensten leveren daar eerlijk voor beloond worden.
- Net als Europa werkt Vlaanderen aan een geïntegreerd voedingsbeleid. Neem veerkracht, duurzaamheid en gezondheid als centrale fundamenten voor de opbouw van dit beleid. Een maximale afstemming tussen het Vlaamse beleid en de Europese Farm2Fork-strategie is nodig. Het breed betrekken van middenveld, academici en andere relevante beleidsdomeinen is essentieel. Zorg daarbij voor een transparant proces waarbij de tijdslijn, betrokken actoren en inputmomenten duidelijk zijn gedefinieerd.
- Plaats binnen het geïntegreerd voedingsbeleid de toegang tot grond en de diversificatie van de productie en van de verwerkings- en afzetketen centraal. De huidige trend naar ‘consolidering van de sector’ leidt ertoe dat de productie van grond tot eindproduct in handen komt van een aantal industriële spelers. Diversificatie geeft een grotere flexibiliteit voor deze strategische sector en toegang tot grond maakt de productiemiddelen terug toegankelijk voor de boer.
- Landbouw, natuur en voeding zijn fundamenteel voor onze samenleving. Zorg daarom dat een breder economisch beleid de transitie naar veerkrachtige voedselsystemen mee ondersteunt. Breng de impact op zowel de lokale als globale context mee in rekening. Dit kan enkel tot stand komen via een inclusief proces waarbij experts uit verschillende domeinen simultaan worden betrokken.
Vlaanderen heeft een enorme rijkdom in handen, of het nu gaat om de kennis en motivatie van onze boeren, onze wetenschappelijke expertise, een sterk en breed gedragen middenveld, het natuurlijke en culturele erfgoed van ons platteland of onze vruchtbare gronden. Laten we deze slim benutten en er tegelijkertijd zorg voor dragen.
