Na de storm aan berichten over de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht, de geheime dading en het gebrek aan handhaving door de overheid blijkt één constante: in Vlaanderen wordt het milieubeleid geschreven op maat van de industrie, zonder de maatschappelijke kosten en de volksgezondheid in rekening te brengen. Hoog tijd dat Vlaanderen het industrie- en milieubeleid zélf begint te sturen.
Kijk maar naar de lozingsvergunning die de Amerikaanse multinational 3M had in zijn vestiging in Zwijndrecht. Die werd niet gebaseerd op bestaande inzichten over de effecten op milieu en gezondheid, maar wel op de technische haalbaarheid voor de industrie. Die aanpak werd goedgekeurd en beslist door de Vlaamse overheid. Resultaat: 3M mag 30 microgram PFOS per liter lozen, terwijl de recentste gezondheidsnormen van het Europese Gezondheidsagentschap veel strenger zijn.
Het PFOS-dossier van 3M vormt dan ook een belangrijk precedent, dat urgent moet worden afgehandeld. De vervuiler moet zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Geen enkel industrieel milieuprobleem mag op de maatschappij worden afgewenteld. De gezondheid en een proper leefmilieu moeten vooropstaan.
Sinds 2002 wordt PFOS niet meer geproduceerd bij 3M. Toch is en blijft het goedje nog in grote mate aanwezig in ons lichaam en leefomgeving. Doordat de stoffen niet vergaan, stapelen ze zich op. Veiligheidsperimeters voor moestuingroenten en eieren: we zullen er jammer genoeg aan moeten wennen in Vlaanderen.
En in datzelfde leefmilieu komen er nog elke dag nieuwe chemische stoffen vrij waarvan de effecten op gezondheid en leefmilieu niet (grondig) in kaart gebracht zijn. De volgende milieuschandalen liggen al klaar. Hoe het anders kan? Laat de producent eerst aantonen dat hun product veilig is, vooraleer het in productie gaat.
Van kneusje naar voortrekker
Hoe komt het dat de Vlaamse regering 3M liet doen, ondanks het feit dat de gevaren van PFOS bekend waren? De details daarvan moet de parlementaire onderzoekscommissie de komende weken uitklaren. Vast staat dat de relatie tussen 3M en de overheid symptomatisch is voor de Vlaamse industriële strategie. In ruil voor laksere milieuwetgeving hoopt de overheid investeringen los te weken. Industriële sectorfederaties pleiten steevast tegen gold plating (waarin de Vlaamse normen niet strenger mogen zijn dan op Europees niveau bepaald). Een discours waar de Vlaamse regering blind in meestapt om het de industrie 'niet te moeilijk' te maken. Dat kan ook anders.
Zo heeft Nederland veel strengere normen voor PFOS in het water en de bodem. Ook op vlak van NOx-emissies zie je dezelfde trend: terwijl Vlaanderen steevast voor de zwakste normen kiest, gaat Nederland voor de strengste normen om wat aan de stikstofproblematiek te doen. Echt milieubeleid dus.
De Vlaamse overheid moet dringend een voortrekkersrol nemen om de toekomst van de industrie uit te stippelen. Ze moet het milieubeleid opnieuw naar zich toe trekken. Ook de bedrijven zelf zijn daarbij gebaat: door producenten onmiddellijk op hun rechten en plichten te wijzen, is glashelder waar ze aan toe zijn. Dat is beter dan nu allerlei toelatingen te krijgen waarvoor je later op het matje geroepen wordt. Want ook dat heeft een kost: kijk maar naar de mogelijke schadeclaims die 3M boven het hoofd hangen. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.
Het PFOS-schandaal is symptomatisch voor het gebrek aan leiderschap van het Vlaams industriebeleid.
Maatschappelijke afweging
Grenzen stellen aan de productie van chemische stoffen zal een prijs hebben. Daarom moet de afweging gemaakt worden tussen de maatschappelijke kosten en de baten. Maar als er met de gezondheid van de mensen wordt gespeeld, dan is voor ons de keuze duidelijk. Deze afweging kan alleen gemaakt worden als de maatschappij ook een stem krijgt aan de tafel, aangevuld met expertise over milieu en gezondheid.
De overheid mag zich niet langer laten verleiden louter en alleen door een beloofd aantal jobs. Industrie die slecht is voor milieu en gezondheid koste wat het kost hier houden: dat komt als een boemerang terug in ons gezicht.
Te lang zijn maatschappelijke kosten genegeerd in de Vlaamse industriële strategie. Te lang zijn die kosten afgewenteld op de belastingbetaler. Het PFOS-schandaal is symptomatisch voor het gebrek aan leiderschap van het Vlaams industriebeleid. De grote maatschappelijke verontwaardiging over het PFOS-dossier maakt duidelijk dat het tijd is voor een trendbreuk.
