PFAS is een blijvertje in het Vlaamse beleidslandschap. Maar ondertussen wordt het stilaan tijd om ook andere chemicaliën met een scherp oog te gaan bekijken. In Europa regelt de REACH-wetgeving het op de markt brengen van chemicaliën. Deze richtlijn wordt dit jaar herzien. Preventie wordt cruciaal: chemicaliën kunnen pas groen licht krijgen als ze bewezen volledig veilig zijn voor mens en milieu. Maar hoe moet dat dan concreet?
Op dit moment zijn er wereldwijd ongeveer 350.000 chemische stoffen op de markt. In Europa zijn er ongeveer 150.000 stoffen geregistreerd door de het Europese Chemical Agency (ECHA) in kader van REACH: de Europese wetgeving met betrekking tot registratie, evaluatie en toelating van chemische stoffen. In tonnages betekent dat ongeveer 270 miljoen ton chemicaliën die geproduceerd worden in de EU.
Ondanks het wetgevend kader is het niet allemaal rozegeur en maneschijn: er komen nog steeds toxische stoffen op de markt. Een voorbeeld: amper 1% is getest op hormoonverstorende effecten. Nochtans stelt de Chemische Strategie voor Duurzame Stoffen dat enkel veilige stoffen op de markt mogen komen. Nu geldt vaak het omgekeerde principe “onschuldig tot schuld bewezen is”. En het is dan aan de overheid en de administraties om producten “schuldig” te verklaren. Maar duizenden stoffen analyseren, daar is geen tijd of capaciteit voor. Zeker niet als je ook niet weet wat er exact in de producten zit. Daar knelt een serieuze schoen. Wetenschap en beleid kunnen de snelheid waarmee nieuwe chemische stoffen geproduceerd en ontwikkeld worden, gewoonweg niet volgen.
REACH update komt eraan
De REACH Verordening (Registration, Evaluation, Authorization and restriction of Chemicals) bestaat sinds 2007 en is de Europese Regelgeving waarmee Europa o.a. de gezondheid van mens en milieu beter wilt beschermen tegen gevaren die van chemische stoffen uitgaan. Het handelt vooral over hoe chemische stoffen op de markt te brengen. Na 10 jaar plannen zou er dit jaar eindelijk een herziening van de wetgeving moeten komen, hoewel de industrie de energiecrisis inroept als excuus voor nog meer uitstel.
Op 4 oktober 2022 vertrok gelukkig een gezamenlijke brief van België, samen met Scandinavische landen, Oostenrijk, Frankrijk en Luxemburg naar Frans Timmermans om REACH niet te vertragen. “Het is essentieel om het niveau van bescherming van menselijke gezondheid en milieu te verhogen”, klonk het. Deze zomer zou het voorstel er dus toch komen.
Een echt beleid voor zeer zorgwekkende stoffen
Na het PFOS-schandaal en ook de eindconclusies van de PFOS-onderzoekscommissies werd het wel duidelijk: Vlaanderen moet uit een ander vaatje tappen om de balans tussen de chemische industrie en onze leefomgeving terug in evenwicht te brengen.
Het is duidelijk dat een ambitieuze REACH daarbij een belangrijke rol kan spelen. En Vlaanderen en België moeten voorlopers zijn op het Europese toneel. De oprichting van een Vlaams kenniscentrum voor zeer zorgwekkende stoffen, een gevolg van het PFOS-akkoord, is alvast een opsteker. Denemarken heeft al sinds 2008 zo’n centrum voor hormoonverstoorders.
Vandaag moeten we durven chemische stoffen kritische te evalueren. Er is geen enkele wetmatigheid en logica die zegt dat giftige stoffen moéten geproduceerd worden. Als een stof toxisch en/of hormoonverstorend blijkt, moet die zo snel mogelijk van de markt gehaald worden en een restrictie bekomen onder REACH. Daarom is BBL voorstander om bepaalde stoffen te bannen, zoals PFAS als groep. Tegelijk moet er ook een stimulerend beleid zijn om gevaarlijke stoffen te vervangen door gezonde alternatieven. Vlaanderen en België moeten zich daarvoor aansluiten bij het initiatief van de Scandinavische landen, Duitsland en Nederland over de PFAS-restrictie. Dit voorstel kwam binnen op 13 januari 2023 bij ECHA en wordt op 7 februari publiek vrijgegeven.
