Geen dotterbloem of weidevogels te bekennen in dit gedraineerd meersengebied.

Droogte: pas de wetgeving op drainages toe

Geen dotterbloem of weidevogels te bekennen in dit gedraineerd meersengebied.

In Vlaanderen worden heel veel landbouwgronden zonder vergunning gedraineerd om de velden makkelijker en vroeger op het jaar te kunnen bewerken. Door al dat regenwater af te voeren, worden grondwaterlagen niet meer aangevuld en droogt de grond sterk uit. Onverantwoord in tijden van droogte, en erg problematisch voor de natuur. Hoog tijd om de wet toe te passen.

1.000 miljard liter water

Ondergrondse buizen, pompen en afwateringsgrachten voeren enorme hoeveelheden water af van landbouwpercelen. Volgens onderzoek van de Universiteit Antwerpen wordt bij benadering jaarlijks 1.100 miljoen m³ water - oftewel meer dan duizend miljard liter - naar zee geloodst. Daarmee is drainage de belangrijkste oorzaak van dalende grondwatertafels. Nochtans is ondiep grondwater erg belangrijk voor het watersysteem. Langs beken en rivieren voedt het de waterlopen. Zonder dit ondiep bodemwater daalt het waterloopdebiet zeer snel bij droogte. Exact wat we nu meemaken dus.

Op stap in Berlare

Om de gevolgen van drainages bij droogte te bekijken, gaan we op stap in Berlare met actievoerder Francis Van den Abbeele. Francis zet zich al jaren in tegen de drainages zonder vergunning. 

We bezoeken eerst een meersengebied dat ingericht is voor weidevogels en dotterbloemgraslanden. Er is geen dotterbloem te bekennen, weidevogels evenmin. Knoopkruid heeft het hier volledig overgenomen. Dat groeit normaal op hoger gelegen, drogere gronden. Maar door de combinatie van droogte en ontwatering krijgen dotterbloemen geen kans meer. Mollen zijn door de drogere grond plots wel aanwezig. Een ander gevolg van de droogte: een explosieve groei van riet langs de perceelsranden. Riet ontkiemt sneller in warme, droge periodes. Die rietkragen houden de weidevogels weg, want ze kunnen dienen als verstopplaats voor roofdieren. Of hoe drainages een gans ecosysteem ontregelen. 

Even verderop bekijken we een Europees beschermd natuurgebied, aangeduid als leefgebied voor bevers. Wat we zien is een drooggetrokken akker met mais en kort gemaaid, verdorrend gras, maar uiteraard geen bever. Wel een afwateringssloot om het drainagewater af te voeren, weg naar zee. 

De volgende stop is een pompgemaal bij een afwateringsbeek. Het lokale polderbestuur kreeg van de Deputatie van Oost-Vlaanderen een vergunning om de gracht te verdiepen en een krachtigere pomp te plaatsen, maar zonder milieueffectrapport. Zo’n rapport had kunnen voorzien dat de gracht kostbaar water uit verschillende Europees beschermde natuurgebieden trekt. Toch werd de vergunning verleend. Want het kan niet droog genoeg zijn?

Wetgeving niet van tel?

Voor drainages van landbouwgronden is in Vlaanderen vanaf 50 hectare een vergunning nodig, nabij natuurgebieden is dat vanaf 15 hectare. De wet vereist bovendien een voorafgaand milieueffectrapport (MER) om te onderzoeken wat een goed waterbeheer voor de natuur is. Want er is nood aan een evenwichtiger ­waterpeilbeheer, met aandacht voor natuurwaarden en niet alleen voor intensieve landbouwteelten. Een MER kan daarvoor een goede wetenschappelijke basis bieden, en kan dienen als startpunt om afspraken te maken tussen natuur en landbouw.

Alle grootschalige droogleggingsprojecten werken echter in de illegaliteit, zonder vergunning of MER. Dat maakten de procedures van Francis Van den Abeele duidelijk. Dat valt, zeker in deze tijden van droogte, niet meer goed te praten. De inspectiediensten kunnen alvast niet zeggen dat ze niet op de hoogte zijn. De administratie startte nu een inventarisatie, om de projecten vervolgens aan een vergunning te onderwerpen. Daarna diende de vzw Dryade klachten in bij de omgevingsinspectie van Oost- en West-Vlaanderen en Antwerpen, tegen 29 polders en wateringen die zonder vergunning draineren. Ook de gouverneurs van de provincies Limburg en Vlaams-Brabant ontvingen een verzoek tot handhaving voor de vele droogleggingsprojecten in hun provincie. Maar iedereen laat betijen. Moet er echt eerst een Pano komen voor handhaving in actie schiet?